[Narrator] Tu Stowarzyszenie Pracownia Etnograficzna i nasz podcast “Wielogłosy”. Opowiadamy o kulturach i religiach Mazowsza.
Odcinek dziewiąty: Wietnam pod Warszawą
[Dźwięk] gwar rozmów po wietnamsku
[Pan Hung] Od samego początku, czyli koło 30 lat temu, jak zaczęli przybywać tutaj pierwsi Wietnamczycy w celach zarobkowych, czyli handel, wszyscy myśleli, że jak trochę zarobią, to wrócą do siebie, do domu. To takie myślenie. Handlowali, handlowali, pracowali, pracowali i widocznie nie dopracowali tego, co chcieli, więc nadal są tutaj. Polska była zawsze takim miejscem, centrum handlu. To jest po prostu miejsce, które leży między Wschodem a Zachodem, i w północną stronę i na południe.
[Narrator] Wólka Kosowska położona jest ok. 25 km na południe od Warszawy. Ta wieś na terenie gminy Lesznowola znana jest głównie dzięki wielkiemu kompleksowi hal targowych. To największy w Europie Środkowo-Wschodniej punkt dystrybucji towarów sprowadzanych z Azji. Wśród jego inwestorów, zarządców i pracowników jedną z najliczniejszych grup narodowościowych stanowią Wietnamczycy. W jaki sposób tu trafili i jak wzbogacają kulturowy krajobraz Mazowsza opowiada pan Hung, biznesmen i działacz społeczny.
[Pan Hung] Jestem Hùng Trȁn Trọng, wiceprezes Stowarzyszenia Wietnamczyków w Polsce. Prezes Stowarzyszenia Wspierania Przedsiębiorczości Wólka Center. Ja zajmuję się inwestycjami, między innymi właśnie tu mam hale na wynajem. Poza tym prowadzę biznes, inwestycje na terenie Warszawy.
[Narrator] Pan Hung mieszka w Polsce od 1989 roku. Najpierw studiował, potem prowadził własny biznes, handlował butami i odzieżą. Pod koniec lat 90-tych zdecydował się przenieść swoją firmę z Warszawy do centrum handlowego w Wólce Kosowskiej.
[Pan Hung] Wólka Kosowska powstała w 1993 roku. To była inwestycja chińskiego rządu, jako Guandan Prowince. To była duża inwestycja, bodajże 20–30 milionów dolarów w tamtych czasach. Sam minister gospodarki Chin przyjechał i przedstawiciele rządu chińskiego i otworzyli to miejsce. To było 20 parę kilometrów od centrum Warszawy. I w środku pola. Chińskie firmy przyjechały tutaj i przedstawiły swoje produkty, które mogą produkować. Oni pracowali w ciągu pięciu lat swojej pierwszej kadencji i pokazali produkty, które Polaków nie zainteresowały. No i po pierwszym okresie pracy pierwsze wietnamskie firmy przyjechały właśnie do Wólki Kosowskiej. I zaczęli wynajem pomieszczeń, które chińskie firmy już opuściły, wracając do siebie. I tak zaczęła nowe życie Wólka Kosowska. Wietnamskie firmy, ponieważ mają inne korzenie handlu w Polsce, podali produkty, które Polacy potrzebowali, więc od razu poszła sprzedaż. To była moja firma właśnie. Tak szczerze to były buty i odzież.
[Narrator] Z czasem do Wólki Kosowskiej przyjeżdżało coraz więcej wietnamskich przedsiębiorców i pracowników, którzy sprzedawali towary sprowadzane z Chin i Wietnamu.
[Pan Hung] W Wólce Kosowskiej dzisiaj pracuje około 15 tysięcy ludzi i codziennie tutaj mają pracę, tutaj na miejscu. A Wietnamczycy stają się większością, bo Wietnamczycy po prostu wyczuwali towary i po prostu mają głębsze korzenie i wydaje mi się, że mają więcej znajomości rynku, wyczucie rynku i mają więcej kontaktu z polskimi klientami.
[Narrator] Poza handlem międzynarodowym Wietnamki i Wietnamczycy zaczęli również świadczyć usługi dla własnej społeczności. W Wólce Kosowskiej działają wietnamskie biura tłumaczeń i pośrednictwa pracy, agencje nieruchomości, salony kosmetyczne i masażu, sklepy spożywcze oraz lokale gastronomiczne.
[Pan Hung] W Wólce można poznać po pierwsze język wietnamski w oryginalnym wydaniu. No i jeszcze jedzenie wietnamskie, bo można sobie kupować w sklepach azjatyckich różne przyprawy albo część po prostu do przygotowania dania, zwłaszcza do sajgonek albo do Phở. No i tutaj można próbować różne smaki w sposób bardzo naturalny. Jest szereg restauracji na ulicy Międzynarodowej. Te wszystkie restauracje na halach oferują szybkie dania. W strefie gastronomicznej oferują bogatszy wybór jedzenia i to wszystkie jest oryginalne. Ponieważ głównie gotują dla Wietnamczyków, którzy codziennie tu pracują, więc jak najbardziej można próbować. Była taka jedna restauracja, do której bardzo często zapraszałem moich kolegów, bo była tam taka zupa, które nigdzie nie znajdziecie. Nazywa się Bún Thang, czyli to jest makaron ryżowy. Wiele jest składników. Gotują ją w domu, to raczej musi być kobieta, która gotuje albo ktoś, kto gotuje w domu, to musi być specjalna okazja. A poza tym, to jest cały dzień przygotowań. A ta restauracja, oni też ją przygotowywali, tylko 100 posiłków dziennie albo 150. Bo przygotowanie właśnie tego wszystkiego to jest cały dzień.
[Dźwięk] odgłosy bawiących się dzieci
[Narrator] Obecnie w Polsce żyje już trzecie pokolenie Wietnamczyków. Społeczność wietnamska w dużym stopniu skupia się wokół Wólki Kosowskiej. Na terenie kompleksu handlowego poza sklepami i restauracjami mieszczą się szklarnie, hotel pracowniczy, boisko do badmintona i salon gier. Wiele osób pochodzenia wietnamskiego mieszka w okolicznych miejscowościach na terenie gminy Lesznowola, w Raszynie czy w Warszawie.
[Pan Hung] Jest około 7-8 tysięcy Wietnamczyków, którzy są obywatelami Polski. To ludzie, którzy mieszkają w Polsce, już zaczynają myśleć o domach, o wychowaniu dzieci i zaczynają po prostu trochę inaczej myśleć. Wiele osób już myśli o Polsce jako o swoim domu. Dzieci są już wychowane tutaj. Już nigdzie się nie wybierają. Wracają do Wietnamu na zwiedzanie, bo część ludzi to raczej nie zna Wietnamu tak, jak trzeba, bo większość swojego życie przebywają w Polsce.
[Narrator] Społeczność wietnamska staje coraz bardziej zauważalna lokalnie. W miarę możliwości starają się zachować swoje tradycje, język i zwyczaje. Organizują też wydarzenia prezentujące innym kulturę wietnamską, np. odbywający się co roku w Warszawie Festiwal Kultury Wietnamu.
[Dźwięk] tradycyjna muzyka z Festiwalu Kultury Wietnamu
[Pan Hung] Wietnamczycy są coraz bardziej widoczni. Pojawiają się różne stowarzyszenia. Najpierw głównym ich zadaniem było, żeby uzupełnić zapotrzebowanie, ale i zaspokoić tęsknotę. Ludzie będący daleko od rodzin, zbierają się razem, żeby chociaż zjeść wspólnie wietnamskie danie lub zaśpiewać coś po wietnamsku. Tak było na początku. A potem powstało coraz więcej stowarzyszeń. Stowarzyszenie Wietnamczyków powstało 23 lata temu. Powstało stowarzyszenie kobiet, powstały kolejne stowarzyszenia dla młodzieży, biznesmenów i naukowców.
[Narrator] Na Mazowszu funkcjonują też dwie świątynie buddyzmu wietnamskiego zwane pagodami. Jedna znajduje się w Laszczkach niedaleko Raszyna, druga w Łazach w gminie Lesznowola.
[Pan Hung] Te świątynie można odwiedzić i poznać po prostu. Tam są czasami organizowane imprezy związane z wiarą albo naszą tradycją, jak choćby ostatnio był Festiwal Środka Jesieni.
[Dźwięk] radosna piosenka śpiewana na Festiwalu Środka Jesieni
[Narrator] 11 września 2022 roku do pagody w Łazach zjechały wietnamskie rodziny by wspólnie świętować Festiwal Środka Jesieni. W czasie obchodów można było skosztować ciastek księżycowych i innych przysmaków. Zorganizowano liczne atrakcje dla dzieci, przyznano odznaczenia za wyniki w nauce oraz zaprezentowano tradycyjny taniec lwów. O znaczeniu i symbolach tego święta opowiada pani Sonia Tong, członkini Fundacji Wspierania Integracji Wietnamczyków w Polsce oraz Stowarzyszenia Kobiet Wietnamskich w Polsce.
[Sonia Tong] Dzisiaj jest Święto Środka Jesieni. Jest to bardzo popularne i ważne święto w Wietnamie i nie tylko, w innych krajach azjatyckich tak jak w Chinach, Singapurze czy w Japonii, Korei. Święto ma różną datę, zależy od roku, ale zwykle wypada we wrześniu lub pod koniec sierpnia. Według kalendarza księżycowego to ma być 15 sierpnia. I to jest święto głównie dla dzieci. I przy tej okazji wieszamy różne lampiony pięciogwiazdkowe. To jest symbol tego święta. Dzieci w Wietnamie, albo rodzice albo dzieci same robią i w to potem wkładają świeczki i kiedy zaczyna się robić ciemno, księżyc pojawi się, to one chodzą od domu do domu. I po jakimś czasie robi się długa kolejka, kilkaset dzieci, idą i śpiewają. Poza tym są różne owoce i zabawki dla dzieci. Mniej więcej ten dzień jest podobny do Dnia Dziecka 1 czerwca, ale jest bardziej tradycyjny i wszystkie te piosenki czy ta muzyka czy ubranie dzieci jest bardziej tradycyjne. Czyli pamiętają o przodkach i o historii [w tle zaczyna grać muzyka] Dzieci czekają na to święto, bo wiedzą, że na to święto dostają prezenty i słodycze i nowe ubranie. Dzieci tego potrzebują, żeby zrozumieć tradycje i być Wietnamczykami.
[Narrator] Innym ważnym świętem jest Tết, czyli Wietnamski Nowy Rok. Jego datę również wylicza się według kalendarza księżycowego, przypada ona w styczniu lub lutym. Na tę okazję Wietnamczycy zamieszkali w Polsce przygotowują noworoczne ciasto ryżowe zwane Bánh chưng lub Bánh tét, a także inne tradycyjne potrawy, by zjeść je wspólnie ze swoimi bliskimi. Jakie jeszcze zwyczaje związane są z Wietnamskim Nowym Rokiem? Posłuchajmy Thich Dao Gioi, mnicha buddyjskiego opiekującego się pagodą w Laszczkach.
[Mnich] wypowiedź po wietnamsku, narrator czyta tłumaczenie
Na Tết przygotowuje się wszystko co najlepsze, najsmaczniejsze, najpiękniejsze. Przygotowuje się świąteczne dekoracje, a najlepsze potrawy ofiarowuje przodkom i bogom. Z okazji Nowego Roku przyjeżdżają ci, którzy mieszkają daleko od domu. Spotykają się, przygotowują Bánh chưng, Bánh tét oraz inne potrawy, które potem wspólnie spożywają. Następnie składają sobie najpiękniejsze życzenia zdrowia, spokoju, szczęścia i pomyślności.
[Dźwięk] gwar i muzyka z Tết
[Narrator] Tradycyjnie Nowy Rok świętuje się przez trzy dni.
[Mnich] wypowiedź po wietnamsku, narrator czyta tłumaczenie
W ciągu tych trzech dni Nowego Roku wszyscy odpoczywają i dobrze się bawią po całym roku bardzo ciężkiej pracy. Więc przez te trzy dni rodziny spotykają się, świętują, składają sobie najpiękniejsze życzenia i odwiedzają innych. Te trzy dni Nowego Roku mają swoje nazwy. Pierwszy dzień to jest Święto Ojca, drugi dzień to Święto Matki i trzeci dzień to Święto Nauczycieli. W przypadku pary małżeńskiej pierwszy dzień, czyli Święto Ojca małżonkowie spędzają z rodziną męża, w drugi dzień świąt, Święto Matki, odwiedzają rodzinę żony, a w trzeci dzień świąt odwiedza się nauczycieli, nauczycielki, wszystkich tych, których szanujemy. Dorośli przygotowują dla dzieci czerwone koperty noworoczne zwane li xi, do których wkłada się drobne pieniążki i daje się w prezencie dzieciom z życzeniami zdrowia i dobrych wyników w nauce.
[Dźwięk] gwar i muzyka z Tết
[Narrator] Pagoda z okazji Tết przygotowuje wegetariańskie Bánh chưng i Bánh tét, będące tradycyjnym noworocznym symbolem darów ziemi. Organizuje też darmowy kiermasz świąteczny. Z tej okazji przygotowuje dla potrzebujących paczki zawierające produkty spożywcze niezbędne do ugotowania wietnamskich potraw.
[Mnich] wypowiedź po wietnamsku, narrator czyta tłumaczenie
Jest takie powiedzenie wietnamskie, mówimy: ładne zdrowe liście okrywają zniszczone liście. Zależy nam na tym, żeby wszyscy mogli spędzać te święta noworoczne w cieple i dostatku. Skoro my mamy, to chcemy podzielić się z innymi tym, co niesie radość w te dni. I tak na przykład, ten liść nie jest taki ładny, jest mały i trochę podarty, więc robiąc Bánh chưng wkładamy go do środka i otaczamy ładniejszymi liśćmi, czyli biedniejszym ludziom przekazujemy dary, otaczamy opieką tych, którzy tego potrzebują.
[Dźwięk] gwar i muzyka z Tết
[Narrator] Społeczność wietnamska w Polsce dba nie tylko o tradycje swoich przodków, ale też o dobre relacje z Polkami i Polakami. Jak podkreśla pan Hung, traktują Polskę jako swój dom.
[Pan Hung] Jak ja tu przyjechałem w ‘89 roku, to ja czułem się bardzo ukochany przez każdego Polaka tak naprawdę. I nie tylko ja, wszyscy moi koledzy, wiele osób w Polsce zostaje córkami w polskich rodzinach. A ja w pierwszą Wigilię jechałem autobusem, siedząc obok jednego pana i zostałem zapytany, gdzie będę na Wigilii. A mówiąc, że będę w akademiku, to od razu zostałem zaproszony do niego na Wigilię. Był taki stereotyp, że my Wietnamczycy jesteśmy zamknięci w swoim gronie i nie dopuszczamy do środka innych ludzi czy Polaków. Wydaje mi się, że to jest błędne stwierdzenie. Pamiętam jak raz wracałem po 3-miesięcznym pobycie w Chinach i wszedłem do taksówki, słyszę radio polskie i nagle czuję “Jak dobrze, jestem w domu”. Myślę, że wiele naszych kolegów ma tak samo. Dlatego kiedy mamy trochę wolnego czasu, nasi koledzy, drugie pokolenie, które może rozmawiać po polsku, zbieramy się i próbujemy właśnie odwracać ten stereotyp. Bo ludzie po prostu tutaj pracują na co dzień i czują to miejsce jako swoje miejsce.
[Narrator] Jeśli chcesz dowiedzieć się więcej o wielokulturowym Mazowszu, zajrzyj na stronę mazowsze.etnograficzna.pl.
Podcast zrealizowało Stowarzyszenie Pracownia Etnograficzna. Partnerzy i patroni: Federacja Mazowia, Fundacja PictureDoc, Towarzystwo Krajoznawcze Krajobraz, Mikrowyprawy z Warszawy, Radio RDC.
Zadanie publiczne pod nazwą „Wielokulturowe Mazowsze” dofinansowane ze środków z budżetu Województwa Mazowieckiego. Dofinansowano ze środków Muzeum Historii Polski w Warszawie w ramach programu „Patriotyzm Jutra”. Utwór dostępny na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa-Na tych samych warunkach.
